Lasy deszczowe Amazonii – dlaczego są tak ważne dla globalnego klimatu?

Aż jedna trzecia wszystkich lasów na świecie to właśnie lasy równikowe, nazywane tropikalnymi lasami deszczowymi. Obfite opady deszczu, wysoka wilgotność powietrza i wysoka temperatura to doskonałe warunki dla szybkiego wzrostu roślin. Stąd taka obfitość i bujność roślinności. Wiecznie zielone lasy deszczowe są jednocześnie środowiskiem życia ponad połowy gatunków roślin i zwierząt w skali całej Ziemi – chociaż same lasy zajmują niecałe 6% jej powierzchni.

Bardzo wydajny obieg wody i jej filtrowanie, a także wyjątkowo szybko zachodzące procesy przemiany materii organicznej decydują również o tak znaczącym udziale lasów deszczowych w procesach stabilizujących klimat. Ze względu na wydajność tlenową – produkcję tlenu w przebiegu procesu fotosyntezy w przeliczeniu na metr kwadratowy powierzchni – lasy deszczowe Amazonii określane są od lat Zielonymi Płucami Ziemi. Niezwykle intensywne procesy wegetacji roślin pochłaniają ogromne ilości gazu cieplarnianego jakim jest dwutlenek węgla, uwalniając jednocześnie do atmosfery tlen. Naturalny cykl życia roślin w powiązaniu z charakterystyką szaty roślinnej lasów deszczowych tworzy z nich wyjątkowy filtr gazów cieplarnianych i farmę tlenową w jednym. W rzeczywistości jednak ich wpływ na klimat jest dużo bardziej złożony.

Lasy deszczowe to także zielona Arka Noego. Amazonię charakteryzuje nieprawdopodobne bogactwo zamieszkujących ją gatunków. Ten wyjątkowy ekosystem skupia według szacunków około 40 000 gatunków roślin, 1300 gatunków ptaków, 3 000 różnych typów ryb, 430 gatunków ssaków i przytłaczającą liczbę dwóch i pół miliona różnych gatunków owadów. Szacunki oparte są na udokumentowanych i zbadanych obszarach, przy czym naukowcy twierdzą, że na tych terenach nadal występują zasoby do dziś jeszcze niezbadane.

Amazonia w swoim bogactwie, to prawdziwa „ziemia nieznana”. Ocenia się, że 25% wszystkich naturalnych substancji mających zastosowanie w zachodnim przemyśle farmaceutycznym pochodzi ze składników pierwotnie poznanych lub pozyskanych z roślin lasów deszczowych. Jednocześnie zaledwie niecały procent drzew i roślin Amazonii został naukowo zbadany. Część tego świata na zawsze pozostanie już nieznana – z powodu wylesiania obszarów Amazonii – na skutek działalności człowieka – każdego dnia wymiera bezpowrotnie ponad 130 różnych gatunków roślin i zwierząt.

Amazonia to tereny ciągnące się przez Brazylię, Boliwię, Peru, Ekwador, Kolumbię, Wenezuelę, Gujanę, Surinam i Gujanę Francuską – jej waga dla bioróżnorodności ma charakter globalny. Obszar lasów deszczowych (lasów wiecznie zielonych) to odrębny biom. Wysoka wilgotność powietrza tych lasów i utrzymująca się stale przez cały rok wysoka temperatura powodują, że pomimo stosunkowo ubogiej gleby rozkład materii organicznej następuje bardzo szybko. To właśnie powoduje, że roślinność jest tak niespotykanie gęsta i bujna. Pomagają w tym także obfite deszcze – suma opadów przekracza na terenach amazońskiej dżungli 2000 mm w skali roku.

Całoroczny, jednostajnie gorący i wilgotny klimat pozbawiony jest także rytmu sezonowego. Przez cały rok ta farma tlenu działa na najwyższych obrotach, nieustannie przerabiając materię organiczną. Elementem charakterystycznym Amazonii jest niezwykłe bogactwo gatunkowe drzew. Szacuje się, że powierzchni jednego hektara lasu tropikalnego występuje około 200 różnych gatunków drzew, co stanowi ilość dziesięciokrotnie większą w porównanie do lasów strefy umiarkowanej.

edną z istotnych przyczyn postępującej degradacji amazońskich lasów deszczowych są wycinki i wypalanie – pod pastwiska lub pola uprawne. Obecnie, jak podają media, ponad 80% światowej żywności pochodzi z lasów deszczowych Amazonii. Przemysł produkcji rolnej na taką skalę nie zna kompromisów, a zyski oceniane są krótkotrwale. W sklepach na wyciągnięcie ręki mamy owoce i orzechy, które jeszcze nie tak dawno były egzotyczne. Za ich „globalne udomowienie” straszliwą cenę płaci już dziś piękny świat Amazonii, a wkrótce ten koszt zacznie ponosić cała planeta.

Rozszerzana jest także hodowla bydła – a niezależnie źródła podają, że niemal 50% hodowli zwierząt w Brazylii odbywa się na terenach, które wcześniej pokryte były lasami deszczowymi. Tym samym obszar wylesiony przez przygotowanie terenów pod hodowlę powiększono o prawie 1000%. Organizacje ekologiczne poważnie podnoszą więc głos w dyskusji nad związkiem pomiędzy stanem środowiska, a dietą bogatą w mięso.

Postępująca degradacja tropikalnych lasów deszczowych jest katastrofalna dla całego środowiska, ponieważ Amazonia stanowi wyjątkowy układ równowagi setek czynników. Zachwianie tej równowagi będzie miało wpływ na gatunki występujące na całej planecie. Naukowcy wskazują także na zmiany w rozkładzie ciepła na Ziemi, co z kolei ma wpływ na formowanie frontów atmosferycznych i zmiany pogodowe w innych częściach świata. Tak uruchomiona machina zmian jest nie do zatrzymania, a rozległość ich skutków oceniana byłaby w kategorii globalnej katastrofy ekologicznej.